Zespół stresu pourazowego to zaburzenie psychologiczne, które rozwija się w reakcji na traumatyczne wydarzenie, czyli ekstremalny stres. Sprawdź, co warto wiedzieć, by rozpoznać PTSD i w jaki sposób najlepiej pomóc osobie, która go doświadcza.
Jeśli doświadczyłeś lub doświadczasz silnego stresu, z którym trudno jest Ci sobie poradzić, lub niepokoi Cię stan kogoś z Twojego otoczenia pamiętaj – zawsze można skorzystać z pomocy psychologa. Znajdziesz ją na przykład w Ośrodku Pomarańczowe Ja w Poznaniu.
Zespół stresu pourazowego
Zespół stresu pourazowego, czyli inaczej PTSD (od ang. post-traumatic stress disorder) to zaburzenie psychologiczne, które rozwija się w odpowiedzi na ekstremalnie stresujące wydarzenie (czyli traumę).
W zależności od indywidualnych cech, to samo wydarzenie może dla jednej osoby wywołać PTSD, a u innej nie. Mimo to, wraz ze wzrostem drastyczności wydarzenia, rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu stresu pourazowego u osób, które w nim uczestniczą, lub są jego świadkami – zwłaszcza wtedy, gdy w obliczu ekstremalnego stresu nie uzyskały potrzebnej pomocy.
U kogo występuje PTSD?
Zespół stresu pourazowego często występuje między innymi u ofiar przemocy, uczestników wypadków, katastrof a także wśród świadków drastycznych wydarzeń, na przykład w kontekście doświadczeń wojny i uchodźctwa.
Szczególnie narażoną na PTSD grupą zawodową są pracownicy służb mundurowych, w tym szczególnie żołnierze uczestniczący w misjach wojskowych a także ofiary wojny oraz ich bliscy.
Istnieją pewne czynniki, które mogą prognozować większe prawdodopobieństwo wystąpienia PTSD u niektórych osób bardziej, niż u innych. Są to na przykład:
- brak wsparcia ze strony bliskich
- niedawne, stresujące zmiany życiowe
- genetyczna podatność na zaburzenia psychiczne
- dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej
- poczucie braku kontroli, sprawczości
- nadużywanie i substancji psychoaktywnych w ostatnim czasie
- doświadczenie traumy w dzieciństwie
- niektóre cechy zaburzeń osobowości
Jak rozpoznać zespół stresu pourazowego?
Przebieg PTSD ma dwa etapy. Na początku, bezpośrednio po traumatycznym wydarzeniu obserwujemy skutki bezpośrednie. Jest to faza ostra, w której priorytetem jest zaspokojenie podstawowych potrzeb osoby oraz przywrócenie jej poczucia bezpieczeństwa.
W tej fazie osoba, która przeżyła traumatyczne wydarzenie, może doświadczać różnych objawów – zarówno psychologicznych, jak i fizycznych oraz poznawczych. Może też zachowywać się w sposób inny niż dotychczas. Jest to spowodowane ekstremalnym stresem, który przerasta możliwości danej osoby do radzenia sobie z psychologicznym obciążeniem.
Wśród bezpośrednich objawów PTSD można wyróżnić między innymi:
- Objawy fizyczne
- problemy ze snem
- brak energii, wyczerpanie
- bóle głowy
- bóle mięśni, pleców
- nadwrażliwość na bodźce
- drżenie, uczucie gorąca
- Objawy psychosomatyczne
- Objawy związane z zachowaniem
- wycofanie z kontaktów społecznych
- problemy rodzinne, zawodowe
- pobudzenie ruchowe lub “zamrożenie”
- uzależnienia
- Objawy emocjonalne
- poczucie oszołomienia
- lęk i apatia
- poczucie bezsilności
- agresja, drażliwość
- poczucie winy
- Objawy poznawcze
- dezorientacja
- trudności w podejmowaniu decyzji
- nawracające myśli, sny i flashbacki dotyczące wydarzenia
- obsesyjne myślenie o traumatycznym zdarzeniu
- problemy z koncentracją uwagi
- obawa przed utratą kontroli
Skutki długofalowe PTSD
Nawet, jeśli osoba po pewnym czasie wróci do względnej równowagi i poczuje się nieco lepiej, konsekwencje długofalowe doświadczonego wydarzenia mogą występować nawet wiele lat potem. Nie są one zwykle aż tak wyraźne dla otoczenia a sama osoba nie zawsze nawet łączy je z doświadczeniem traumy w przeszłości. W rozpoznaniu tego i przepracowaniu długofalowych skutków PTSD użyteczna okazuje się psychoterapia.
Faza skutków długofalowych PTSD – przykładowe objawy:
- Przewlekły niepokój, ciągła czujność
- poczucie winy, rozpamiętywanie
- zaburzenia snu
- zmiany fizjologiczne (np. chroniczne napięcie określonych grup mięśni)
- reakcje lękowe i psychosomatyczne
- zaburzenia depresyjne
- Uzależnienia
Nie wahaj się korzystać z pomocy
Zarówno bezpośrednio po traumatycznym wydarzeniu, jak i później – długofalowo, w kontekście objawów związanych z PTSD kluczowa jest odpowiednia i dostosowana do potrzeb danej osoby pomoc. Ważne jest wsparcie bliskich, jednak najczęściej potrzebna jest pomoc profesjonalna – na początku pomoc psychologiczna i/lub farmakoterapia a później, w kontekście leczenia długotrwałych skutków – psychoterapia.
Odpowiednie warunki oraz korzystanie z pomocy mogą przyczynić się do przepracowania drastycznego wydarzenia, ustąpienia objawów a nawet do tzw. wzrostu potraumatycznego, czyli wykorzystania trudnego doświadczenia do osobistego rozwoju, nadaniu życiu nowego znaczenia i sensu.